ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ: Καλπαδάκη ΄Αννας - Ρουμπάκη Ειρήνης - Aναγνωστάκη Γιάννη - Αλεξάκη Δημήτρη

ΘΕΜΑ:" Μνημεία και ιστορικά στοιχεία της περιόδου της Ενετοκρατίας στην πόλη του Ηρακλείου"

  ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Μέσα από τις σελίδες της εργασίας αυτής με τίτλο " Μνημεία - Ιστορικά στοιχεία της πόλης του Ηρακλείου κατά την Ενετοκρατία (1204-1669) ",θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε με είκόνες του χθες και του σήμερα την ιστορία της συγκεκριμένης περιόδου. Από χρέος λοιπόν προς αυτή την πόλη που κατοικούμε η συγκεκριμένη εργασία θα μας βοηθήσει να γνωρίσουμε την ταυτότητα του τόπου μας και την ταυτότητα τη δική μας και να γίνει γνωστή στους άλλους.

  ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Το 1204 αρχίζει μια νέα περίοδος για ολόκληρη τη Κρήτη και ιδιαίτερα για τον Χάνδακα. Με την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας οι αρχηγοί τους μοιράζονται τα εδάφη της και η Κρήτη παραχωρείται στο Βονιφάτιο τον Μομφερατικό. Αυτός την παραχωρεί στους Βενετούς, έναντι της τιμής των 1000 μάρκων αργύρου. Οι βενετοί όμως είναι απασχολημένοι με την εδραίωση των κτήσεών τους στην Πελοπόνησο και στο Αιγαίο και παραμελούν τη Κρήτη. Αυτό το εκμεταλεύεται ο Γενουάτης αρχιπειρατής κόμης της Μάλτας Ερρίκος Πεσκατόρε ο οποίος το 1206 καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της κεντρικής κυρίως Κρήτης . Μάλιστα για να εδραιώσει την κυριαρχία του αρχίζει να οχυρώνει τα φρούρια του Χάνδακα, Ρεθύμνου, Σητείας και χτίζει και άλλα σε άλλες στρατηγικές θέσεις. Οι Βενετοί αντιδρούν άμεσα με μια αποτυχημένη επέμβαση το 1207. Το 1209 γίνεται εκστρατεία που διαρκεί ως το 1211. Ο Πεσκατόρε συνθηκολογεί με τους Βενετούς αποκομίζοντας οφέλη. ΄Ετσι λοιπόν αρχίζει μια νέα μακρόχρονη και σκληρή δουλεία για τη Κρήτη που βρίσκεται τώρα κάτω από το άγριο φτερωτό λιοντάρι της Βενετίας. Η νέα αυτή κτήση γίνεται η σπουδαιότερη υπερπόντια αποικία της Βενετίας και παίρνει το όνομα " Regno di Candia" Βασίλειο της Κρήτης. Ο Χάνδακας γίνεται η έδρα του Διοικητή και του Λατίνου Αρχιεπισκόπου του νησιού και μετονομάζεται σε Candia ή αλλιώς " Βενετία της Ανατολής".Τα περισσότερα κτίσματα της πόλης είναι πιστά αντίγραφα της Μητρόπολης Βενετίας.Σεόλη αυτή την περίοδο γίνονται διάφορες επαναστάσεις από τους Κρητικούς λόγω της καταπίεσης και της αυθαιρεσίας των Βενετών. Σεόλη την περίοδοτης Βενετικής κυριαρχίας Κρητικοί ευγενείς όπως οι Καλλέργηδες, Σκορδίληδες, Βλαστοί και άλλοι, ηγήθηκαν εξεγέρσεων και κάποιες φορές πετύχαιναν την παραχώρηση προνομίων από τους Βενετούς. Μέσα στη δίνη αυτών των γεγονότων η Κρήτη βρίσκει τη δύναμη και τον τρόπο να κλείνει τις πληγές της. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης διαλύει το όνειρο της ένωσης, επενεργεί όμως κατευναστικά στις σχέσεις του κρητικού με το Βενετικό στοιχείο που από κοινού αντιμετωπίζουν αργότερα τον Τούρκο κατακτητή. ¨Ετσι με την παγίωση της ηρεμίας, φτάνει ο καιρός πάλι να συνεισφέρει η Κρήτη στη δημιουργία του νέου πλατύτερου Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Διαμορφώνεται μια περίοδος άνθησης και πολιτιστικής ακμής σε όλους τους τομείς¨: λογοτεχνία, ποίηση, αγιογραφία,αρχιτεκτονική.

ΟΙ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ: Λίγες θα είναι οι πόλεις που είχαν το προνόμιο να αλλάζουν τόσα ονόματα και τόσες όψεις - τόσα πρόσωπα - όσα η πόλη του Ηρακλείου. Δέκα τουλάχιστον ονόματα αναφέρουν οι ιστορικοί μέχρι σήμερα και ίσως όχι τα μόνα. Το πιο αρχαίο όνομα της πόλης ήταν "Ηράκλειο" και μετέπειτα το βυζαντινό "Κάστρο" που έγινε αργότερα το αραβικό "Rabdh el Khandak"- το "φρούριο της τάφρου". Κι έπειτα πάλι ο βυζαντινός "Χάνδακας" και το "Μεγάλο Κάστρο". Από τα πρόσωπα που έλαβε τις περιόδους αυτές, ελάχιστα υπολείμματα σώζονται σήμερα. Ιδιαίτερα έντονο όμως παραμένει το πρόσωπο που έλαβε η πόλη μετά την κατάληψη της νήσου από τους Ενετούς τον 13ο αιώνα. Είναι η εποχή που ο Χάνδακας περιβάλλεται από γιγάντια τείχη και γεμίζει κρήνες, καθολικές εκκλησίες, βενετσιάνικα πλακόστρωτα και αρχοντικά. Η πόλη ονομάζεται τώρα Candica - Candida και τέλος Candia, και αποτελεί τη σημαντικότερη "σκάλα" της Μεσογείου.Τελικώς αυτή η μικρή "Βενετία της Ανατολής" καταλαμβάνεται από τους Τούρκους το 1669 - συνεπικουρούντος και του εγκέλαδου - αλλάζει όψη για μια ακόμη φορά και γεμίζει τούρκικα τζαμιά, μιναρέδες και κονάκια. Οι βενετσιάνικες κρήνες και τα μέγαρα κακοποιούνται, οι χριστιανικές και καθολικές εκκλησίες γίνονται τζαμιά και τα κωδονοστάσιά τους μιναρέδες. Οι εικόνες και οι τοιχογραφίες τους καταστρέφονται Οι δρόμοι και τα μνημεία αλλάζουν όχι μόνο όψη και ονόματα αλλά και χρήση. Οι Τούρκοι αφήνουν κι αυτοί τη σφραγίδα τους στο νησί. Αργότερα που το ρεύμα του νεοκλασικισμού έρχεται από την Ιταλία και στην Ελλάδα, οι ΄Ελληνες δεν άργησαν να το αφομοιώσουν και να μεταφέρουν σ΄όλη την Ελλάδα το νέο πνεύμα, ενσωματώνοντας σταδιακά σ΄αυτό τη βαλκανική, την ιταλική και την ανατολίτικη τεχνοτροπία.. ΄Ολα αυτά τα πρόσωπα δηλαδή το βενετσιάνικο, το τούρκικο, το νεοκλασικό, τα συναντά κανείς ακόμα και σήμερα, άλλοτε σε κεντρικά σημεία της πόλης, άλλοτε σε κρυφές γωνιές, χαμένα ανάμεσα σε σύγχρονα κτίρια, ξεχασμένα στην άκρη κάποιου απόμερου δρόμου. Μπορείς να συναντήσεις μπροστά σου μια βενετσιάνικη κρήνη, ν΄ανοίξεις την πόρτα κάποιας αυλής και να βρεθείς μονομιάς σ΄άλλο χρόνο. Μπορείς να διαβείς αιώνες βαδίζοντας τα λίγα μόνο μέτρα που χωρίζουν την κρήνη που έφτιαξε ο Ενετός Μοροζίνη, από τον τούρκικο ''σαμπίλ χανέ''. Εμείς, ταξιδεύοντας μέσα στην πόλη μας συγκεντρώσαμε και περιλάβαμε στις σελίδες που ακολουθούν πληροφορίες και εικόνες για τα μνημεία και τα κτίσματα της ενετικής περιόδου, τότε που το Ηράκλειο έγινε η ''Βενετία της Ανατολής''.