Η Φαιστός, δεύτερος μετά την Κνωσσό σε σπουδαιότητα αρχαιολογικός χώρος ολόκληρης της Κρήτης, ήταν η πρωτεύουσα της Μεσσαράς στη μινωϊκή εποχή. Ο άνθρωπος εγκαταστάθηκε στην κορυφή και τις πλαγιές του λόφου Καστρί πολύ νωρίς, ήδη στη νεολιθική εποχή, περίπου 4.000 π.Χ., όπως έχουν δείξει οι έρευνες των τελευταίων δεκαετιών σε διάφορα σημεία του λόφου. Είναι φανερό ότι ο λόφος κυριαρχεί στη μεγάλη πεδιάδα που βρίσκεται ανατολικά, βόρεια και νότια. Η θέα από τον αρχαιολογικό χώρο είναι εξαίσια προς όλες τις κατευθύνσεις, στο Βορρά είναι ο μεγαλοπρεπής ορεινός όγκος του Ψ η λ ο ρ ε ί τ η, του ιερού Κρητικού βουνού, που ένα από τα σπήλαιά του, το λεγόμενο των Καμαρών, ίσως ήταν το ιερό σπήλαιο των Μινωϊτών της Φαιστού και της Μεσσαράς. Στο νότο κυριαρχεί η μακριά οροσειρά των Α σ τ ε p o u σ ί ω ν που πίσω τους κρύβουν το Λιβυκό πέλαγος. Στην Ανατολή εκτείνεται ο γόνιμος κάμπος της Μεσσαράς και στη Δύση, πίσω από τους χαμηλούς λόφους ήταν το λιμάνι της Φαιστού, στον Κομμό. Γύρω στα 2000 π.Χ. περίπου ιδρύθηκε κι εδώ, σαν αποτέλεσμα οικονομικών κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών στην Κρήτη, ένα ανάκτορο, όπως και στην Κνωσσό, στα Μάλια, στη Ζάκρο, στις Αρχάνες και ίσως κι αλλού. Η ίδρυση των ανακτόρων σήμαινε συγκέντρωση της δύναμης και του πλούτου, που είχε ήδη αποκτηθεί σε διάφορες περιοχές της Κρήτης κατά τη λεγόμενη Π ρ ώ ι μ η περίοδο του Χαλκού, σε λίγους βασιλείς που ήταν ταυτόχρονα και ιερείς-μάγοι και δικαστές και κυβερνήτες του τόπου τους. Τα μινωϊκά ανάκτορα ήταν τα πολιτικά, οικονομικά, εμπορικά, βιοτεχνικά και θρησκευτικά κέντρα του λαμπρού πολιτισμού της Κρήτης για 600 περίπου χρόνια, από το 2.000 π.Χ. μέχρι το 1400 π.Χ. Το Φαιστιακό ανάκτορο, όπως και το Κνωσσιακό και τα άλλα ανάκτορα, γνώρισε πολλές οικοδομικές φάσεις ύστερα από καταστροφές και ανοικοδομήσεις. Μάλιστα εδώ σπουδάζεται καλύτερα το παλιό ανάκτορο, αφού εδώ σώθηκαν μεγάλα τμήματά του, κάτω από ένα παχύτατο στρώμα κεραμασβέστου που χύθηκε πάνω από τα ερείπια για να δημιουργηθεί έτσι η νέα ισόπεδη επιφάνεια για την ίδρυση του νέου. Μέσα σε ξεχωριστό περιφραγμένο χώρο, προσιτό στους ειδικούς μόνο, βλέπει κανείς την Π ά ν ω  π λ α κ ό σ τ ρ ω τ η δυτική αυλή και ένα μεγάλο τμήμα της νοτιοδυτικής πτέρυγας του παλιού ανακτόρου με τους ορθοστάτες της πρόσοψής του, στεγασμένη σήμερα με πλαστικά στέγαστρα: ίχνη τριών ορόφων με πολλά δωμάτια που επικοινωνούν μεταξύ τους με διαδρόμους και σκάλες. Φαίνονται οι τρύπες που άφησαν τα δοκάρια. Πολλά πιθάρια και πλήθος μικρών αγγείων του λαμπρού κ α μ α ρ α ϊ κ ο ύ ρ υ θ μ ο ύ .