Σχεδιασμός της διδασκαλίας

          Το θέμα της εργασίας είναι «Ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν στην πατρίδα μας».

          Πριν γίνει επεξεργασία του θέματος θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο αριθμός των απειλούμενων ζώων σε κάθε κατηγορία είναι τεράστιος. Αγγίζει περίπου τα 600 είδη και να φανταστούμε ότι οι έρευνες που έχουν γίνει δεν ολοκληρώθηκαν. Έτσι, για τον λόγο πληθώρας ζώων και για οικονομία χρόνου διδασκαλίας θα επικεντρωθούμε σε ορισμένες κατηγορίες ζώων, όπως: ερπετά, πουλιά, θηλαστικά και έτσι θα διαλέξουμε από κάθε κατηγορία τα ζώα που είναι τα πιο γνωστά στα παιδιά από την τηλεόραση, σχολικές – παιδικές εφημερίδες, φυλλάδια, κ.λ.π..

          Έτσι από τα ερπετά διάλεξα την χελώνα καρέττα – καρέττα. Από τα πουλιά διάλεξα τους Γύπες όπου εδώ θα μιλήσουμε γενικά για τους Γύπες και θα δείξουμε slides από υποείδη του γύπα, όπως είναι ο Μαυρόγυπας, Ασπροπάρης, Γυπαετός. Από την κατηγορία πουλιών διάλεξα και τον Αετό που θα μιλήσουμε και γι’ αυτόν γενικά και θα δειχθούν φυσικά και εδώ slides από υποείδη του Αετού όπως είναι ο Μαυροπερίτης, Φιδαετός, Μαυροκιρκινέζο, Γερακίνα, Σταυραετός, Βασιλαετός. Επίσης από την κατηγορία των πουλιών διάλεξα την κουκουβάγια που θα μιλήσουμε γι’ αυτήν γενικά και θα δείξουμε και slides με υποείδη της που απειλούνται όπως είναι ο Βαλτομπούφος, Νανόμπουφος, Γκιώνης.

          Από τα θηλαστικά διάλεξα το Δελφίνι, ενώ από τα θηλαστικά σαρκοφάγα τον Λύκο, την Μεσογειακή Φώκια, την καφετιά Αρκούδα και τον Αγριόγατο.

          Έτσι σε κάθε μαθητή θα μοιραστεί ένα φυλλάδιο (φωτοαντίγραφο) όπου τα ζώα θα έχουν καταλογιστεί ανάλογα με τις κατηγορίες τους και κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας θα μπορεί ο μαθητής και ο δάσκαλος να προσφεύγει σε αυτό (βλ. σχέδιο 1).

          Επίσης, κάθε κατηγορία ζώου που θα εξετάζεται (π.χ. Γύπας, Αετός, Κουκουβάγια) θα φιλτράρετε από διάφορα διερευνητικά στάδια, όπως, Περιγραφή ζώου, Εξάπλωση, Βιότοπος και Οικολογία, Κίνδυνοι – Απειλές και την Παρατήρηση, όπου εδώ ο μαθητής θα καλείτε να παίρνει μια στάση κριτικής και πρόβλεψης (βλ. σχέδιο 2).

          Παρακάτω, πριν γίνει επεξεργασία της ενότητας, θα αναφερθούμε στο γενικό σκοπό του μαθήματος, καθώς επίσης και στους επιμέρους επιδιωκόμενους στόχους, που απορρέουν από τον γενικό σκοπό.

          Με την μελέτη του περιβάλλοντος, επιδιώκεται από τους μαθητές:

Α) Η διαδικασία για την προοδευτική απόκτηση και αποσαφήνιση βασικών εμπειριών, γνώσεων και εννοιών καθώς και για την ανάπτυξη απαραίτητων μηχανισμών που θα τους βοηθήσουν να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν όσο γίνεται καλύτερα τον κόσμο που τους περιβάλλει, φυσικό και ανθρώπινο, στις ποικίλες αλληλοεξαρτήσεις και στην δυναμική υφή.

          Στο θέμα μας, αυτό θα μπορούσε να γίνει, με το να ζητηθεί από τα παιδιά με βάση τις εμπειρίες τους να αναφερθούν στο:

·        «Ποια ζώα ξέρουμε που κινδυνεύουν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή από άλλα μέσα, π.χ. φυλλάδια, εφημερίδες, κ.λ.π.;»,

·        «Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν αυτή την εξαφάνιση;».

Εδώ θα αναφερθούμε στους άμεσους και έμμεσους κινδύνους των ζώων.

·        «Ποιο εύρος έχει πάρει το πρόβλημα της εξαφάνισης μερικών ειδών;»

·        «Σε ποια μέρη της πατρίδας μας ζουν τα ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν;»

·        «Ποια η σημασία του προβλήματος στο περιβάλλον και σε σχέση με τον άνθρωπο;»

·        «Ποιοι εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος υπάρχουν;»

·        «Προσφορά του ανθρώπου στην αντιμετώπιση του προβλήματος».

Β) Η απόκτηση των απαραίτητων διαθέσεων και στάσεων και η συνειδητοποίηση, αναγνώριση και οργάνωση αξιών που θα τους επιτρέψει:

·        Να ενταχθούν ομαλά και εποικοδομητικά στο βιοφυσικό περιβάλλον, το κοινωνικό και το πολιτιστικό περιβάλλον ως υπεύθυνοι πολίτες μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

·        Να αναπτύξουν ιδιαίτερα μια διακριτική ευαισθησία απέναντι στην ανθρώπινη υπόσταση καθώς και στην διάθεση να συμβάλλουν στην εξύψωση της ποιότητας της ζωής γενικότερα. Τα παιδιά πρέπει να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη για διατήρηση της ισορροπίας στη φύση, δηλαδή την ανάγκη της προστασίας αυτών των ζώων που κινδυνεύουν, που η ύπαρξή τους είναι απαραίτητη για την επιβίωση των άλλων ζώων (τροφική αλυσίδα) και φυσικά για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής όλου του οικοσυστήματος.

·        Τα παιδιά θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν στο πόσο πρέπει να προσέξουμε την ισορροπία του οικοσυστήματος, δηλαδή τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο περιβάλλον και στην ρύπανση του περιβάλλοντος και πώς αυτή επιδρά στους ζωντανούς οργανισμούς, δηλαδή τα ζώα, τα φυτά, τον άνθρωπο και πώς μπορούν να συμβάλλουν δημιουργικά ως υπεύθυνα άτομα και δημοκρατικοί πολίτες για την ανύψωση της ζωής γενικότερα. Π.χ. Φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή μας στη γη αν ο πλανήτης μας ήταν μολυσμένος; Θα μπορούσα να τους κάνω μια νύξη για τους άμεσους και έμμεσους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν.

          Όσον αφορά το θέμα διδασκαλίας μας για τους άμεσους ή έμμεσους κινδύνους του περιβάλλοντος που έχουν ως αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να εξαφανιστούν μερικά ζώα όπως είναι:

Άμεσες απειλές:

α)      Κυνήγι

β)      Χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων – «επιβλαβή»

γ)       Σύλληψη, εμπόριο, συλλογή σπάνιων ειδών.

Έμμεσες απειλές:

α)      Αλλοιώσεις και καταστροφές βιοτόπων

β)      Φυτοφάρμακα κ.ά..

γ)       Επέκταση τουριστικών εγκαταστάσεων

δ)       Αύξηση του τουρισμού και των τουριστικών ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

ε)       Συχνά σοβαρή ενόχληση ιδιαίτερη κατά την αναπαραγωγική περίοδο από φωτογράφους, κινηματογραφιστές.

στ)     Δημιουργία φραγμάτων.

ζ)       Διάνοιξη δρόμων.

η)       Ρύπανση θαλασσών.

Γ) Η εξοικείωση με τον τρόπο εργασίας, που είναι συναφής με τη φύση του μαθήματος και η άσκηση αντίστοιχων δεξιοτήτων απαραίτητων για την σωστή και δημιουργική προσέγγιση και ερμηνεία πραγματικών δεδομένων και καταστάσεων, όπως είναι κυρίως η υποκίνηση και διατήρηση αδιάπτευτου του ενδιαφέροντος των μαθητών για επαφή και γνωριμία με τον κόσμο των πουλιών, η ανάπτυξη ερευνητικού πνεύματος και σταθερής έφεσης για την εξακρίβωση της αλήθειας και την προαγωγή των γνώσεων με μέσα τρόπους και τεχνικές και σύμβολα που προσδιορίζουν τη δομή του περιεχομένου του μαθήματος και ο εθισμός στην ομαδική και συλλογική εργασία και δράση για επίτευξη κοινών σκοπών.

          Προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι (ανάπτυξη ενδιαφέροντος των απιδιών, εξακρίβωση στη φύση αυτών που συζητιούνται μέσα στην τάξη) θα μπορούσα να δώσω στα παιδιά το ερέθισμα το Σαββατοκύριακο για μια έρευνα ως προς την εξαφάνιση μερικών ζώων.

          Έτσι θα χώριζα τους μαθητές σε δύο ερευνητικές ομάδες. Η πρώτη ομάδα θα επικεντρώνονταν στην συγκομιδή ζώων που κινδυνεύουν, η δεύτερη ομάδα θα συγκέντρωνε τα αίτια που προκαλούν την εξαφάνιση αυτή και θα της δίνονταν επίσης τηλέφωνα μη κερδοσκοπικών Εταιρειών ή Συλλόγων, ώστε να έρθουν σε επαφή με αυτούς τους οργανισμούς.

          Συγκεκριμένα να πάρουν συνεντεύξεις από φίλους, συγγενείς, στενό οικογενειακό κύκλο στο χωριό ή στην πόλη, να ρωτήσουν εάν έχουν ακούσει για ζώα, τα οποία σπανίζουν στη φύση και γιατί σπανίζουν, τι φταιει, κ.λ.π..

          Να δοθεί ερωτηματολόγιο για να διευκολύνει την έρευνα και τις συνεντεύξεις των παιδιών, βιβλιογραφία, ώστε να μπορούν να πάνε στη βιβλιοθήκη και να βρούνε συγκεκριμένα ζώα ή ακόμα να δοθούν και τα τηλέφωνα όπως αναφέρεται παραπάνω, που θα τους βοηθήσει όσον αφορά τη συλλογή των ζώων και τα αίτια που προκαλούν αυτή την ανισορροπία στο οικολογικό σύστημα.

          Αφού γίνει αυτή η έρευνα εκτός Σχολείου πλέον οι μαθητές θα μπορούν τη διδακτική ώρα με τα στοιχεία των ερευνών τους να γίνει μια Παρατήρηση, Ταξινόμηση, Καταλογισμός και Προβληματισμός (βλ. σχεδιάγραμμα 3).

          Αποτέλεσμα της παραπάνω έρευνας θα ήταν να παιχτεί στην τάξη ένα Συμφωνώ ή Διαφωνώ παιγνίδι μικρής διάρκειας. Για την διεκπεραίωση του παιγνιδιού θα χρειαζόμασταν: Πέντε (5) καρέκλες ή πέντε (5) θρανία.

          Οι Στόχοι του παιγνιδιού θα είναι:

·        Να συζητήσουμε την έρευνά μας.

·        Συναλλαγή προσωπικών απόψεων, ελεύθερη έκφραση κριτικής.

·        Διασαφήνιση αξιών και διαμόρφωση θετικών στάσεων για το περιβάλλον.

·        Έγερση ενδιαφέροντος για την έρευνα που έγινε με το μάθημά μας («Ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν στην πατρίδα μας»).

·        Η Δημιουργία κλίματος φιλίας συνεργασίας και εποικοδομητική συζήτηση μεταξύ δασκάλου και μαθητών. Ενθάρρυνση των μαθητών στο παιγνιώδη τρόπο διδασκαλίας.

Να γίνει ανακοίνωση των Αποτελεσμάτων της Έρευνας.

Ας γίνει όμως μια μικρή περιγραφή του παιγνιδιού:

          Ο δάσκαλος δημιουργεί στην τάξη πέντε (5) διαφορετικές περιοχές που αντιστοιχούν στις θέσεις «συμφωνώ απόλυτα», «συμφωνώ», «δεν έχω γνώμη», «διαφωνώ», «διαφωνώ απόλυτα». Ο δάσκαλος εξηγεί στους μαθητές μερικά στοιχεία από την έρευνα των μαθητών που έγινε (συνεντεύξεις, στοιχεία από βιβλία της βιβλιοθήκης, ερωτηματολόγιο που έδωσε ο δάσκαλος ή φράσεις και απόψεις) και ανάλογα με την άποψή τους σε σχέση με την παραπάνω κλίμακα θα πηγαίνουν στην περιοχή που έχει οριστεί από πριν, δηλαδή όποια άποψη ή φράση αντιπροσωπεύει τον κάθε ένα.

          Έτσι ο δάσκαλος ζητάει να γράψουν τις απόψεις τους σε ένα χαρτί. Οι απαντήσεις που παρουσιάζουν μεγάλη διασπορά, προσφέρονται ιδιαίτερα για σχετικές συζητήσεις.

          Επειδή όμως η έρευνα ίσως να μην ήταν επαρκής, γιατί υπάρχουν παιδιά που δεν ζουν στις πόλεις αλλά ζουν σε χωριά (π.χ. δεν υπάρχουν βιβλιοθήκες), μπορούν αλλά να έχουν εμπειρίες από εκδρομές ή άλλες πηγές όπως η τηλεόραση, διαφημιστικά φυλλάδια, εγώ με τις κατάλληλες ερωτήσεις θα παρακινήσω τα παιδιά να πουν περισσότερα πράγματα.

          Επίσης με τους γενικούς σκοπούς του Αναλυτικού Προγράμματος, που θα πρέπει να σημειώσω εδώ ότι για το διδακτικό θέμα που θέλω να επεξεργαστώ δεν υπάρχει σχετική ενότητα στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, να αναφέρεται συγκεκριμένα σε αυτό το θέμα όπως προαναφέρεται και παραπάνω.

          Έτσι, θα πρέπει τους γενικούς σκοπούς του Αναλυτικού Προγράμματος και με βασικές επιδιώξεις που απορρέουν από εμένα να προσπαθήσω να εμπλουτίσω τη διδασκαλία μου.

α)      Να προσπαθήσουν τα παιδιά στην έκταση που η ηλικία τους το επιτρέπει τις αλληλεξαρτήσεις που υπάρχουν ανάμεσα στα ζώα, και ανάμεσα στα ζώα και στον άνθρωπο και σε όλο το οικολογικό περιβάλλον.

        β)      Να προσεγγίσουν την έννοια της οικολογικής ισορροπίας.

                γ)       Να κατανοήσουν ποια η σημασία της προστασίας και της ύπαρξης των ζώων αυτών που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν στον άνθρωπο.

        δ)       Ποια η διαφορά των απειλούμενων ζώων ως προς τον τρόπο ζωής και των ζώων που δεν κινδυνεύουν.

          Αυτοί οι επιμέρους στόχοι έχουν ήδη καλυφθεί μέσα από τη συζήτηση, που έχει γίνει (βλ. παιγνίδι, σελ. 7-9) στην τάξη με ερωτήσεις που προάγουν τη δημιουργική σκέψη. Π.χ. Τι νομίζετε ότι είναι η οικολογική ισορροπία; Τι είναι Εθνικός Δρυμός; Τι είναι Υδροβιότοπος;