Το Ιερό και η πόλη του Αγίου Μηνά στην Αίγυπτο

 

Το σημαντικότερο κέντρο λατρείας του αγίου Μηνά στους πρώιμους βυζαντινούς αιώνες ήταν ο ναός του στην έρημο της Λιβύης, κοντά στη Μαρεώτιδα λίμνη. Η αρχαία συναξαριακή παράδοση αναφέρει την απόθεση των ιερών λειψάνων του σ' αυτόν τον τόπο όπου και ιδρύθηκε ενωρίς μικρός ναός. Ο πρώτος ναός ιδρύθηκε πιθανότατα επί της βασιλείας του Μ Κωνσταντίνου (306-307μ.Χ). Ο αυτοκράτορας τίμησε τον άγιο Μηνά, για την θαυματουργική θεραπεία της λεπρής κόρης του, όπως βεβαιώνουν τα ανατολικά συναξάρια (κυρίως τα Αιθιοπικά). Ένας μεγαλύτερος ναός ιδρύθηκε, σύμφωνα πάντοτε με την ανατολική παράδοση, επί της πατριαρχείας του Μ. Αθανασίου (328-373μ.Χ). Επί του αυτοκράτορα Αρκαδίου (395-408μ.Χ) ιδρύθηκε στην ίδια θέση μεγαλοπρεπής ξυλόστεγη βασιλική, που εθεωρείτο ως ο μεγαλύτερος χριστιανικός ναός στην Αίγυπτο.

Με κέντρο αυτό το ναό οργανώθηκε με την πάροδο του χρόνου ολόκληρη πόλη, η πόλη του Αγίου Μηνά.

 Ο τόπος ταφής του αγίου στην εκκλησία της λιβυκής ερήμου

Το λαμπρό αυτό ιερό της Λιβυκής ερήμου, που είχε έντονο ελληνικό ύφος, όπως μαρτυρούν οι σωζόμενες επιγραφές, διατηρήθηκε ακόμη και μετά την αραβική κατάκτηση της περιοχής (μέσα του 7ου αιώνα). Η μεταβολή όμως των ιστορικών συνθηκών και οι συνεχείς επιδρομές των νομάδων της Λιβυκής ερήμου ερήμωσαν την πόλη του αγίου Μηνά και την αφάνισαν.

Σύμφωνα με μεταγενέστερο αραβικό συναξάριο, το λείψανό του αγίου μεταφέρθηκε επί της πατριαρχείας του Βενιαμίν Β΄ (1327-1339μ.Χ.) στο Κάιρο, όπου ιδρύθηκε νέος ναός του αγίου Μηνά, σωζόμενος μέχρι σήμερα.

Κατά τις ανασκαφές του Kaufmann, που διήρκεσαν από το 1905 έως το 1909 αποκαλύφθηκε η έκταση και το μεγαλείο της πόλης και του ιερού. Ανασκάφηκε η βασιλική του αυτοκράτορα Αρκαδίου με όλο το συγκρότημα των κτιρίων της, το βαπτιστήριο, τα κοινόβια, η πηγή του αγιάσματος, οι θέρμες, οι φούρνοι τα κοιμητήρια κ.λ.π. Η πληθωρική παρουσία ελληνικών επιγραφών βεβαιώνει τον ελληνικό χαρακτήρα του ιερού. Χαρακτηριστικά ευρήματα των ανασκαφών στην πόλη του Αγίου Μηνά είναι οι λεγόμενες «ευλογίες».

Ο τόπος ταφής (κρύπτη) του αγίου Μηνά στην εκκλησία της λιβυκής ερήμου (Μαρεώτη) Σήμερα στην περιοχή έχει ανεγερθεί κοπτικό μοναστήρι του Αγίου Μηνά.

<---- Η λατρεία του Αγίου Μηνά στην Αίγυπτο