Ο Παλαιός Ναός κατά την περίοδο 1826 - 1862

Οι πληροφορίες για την ιστορία του παλαιού μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά είναι πενιχρές. Στους επισκέπτες έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο πλούτος και η μεγαλοπρέπεια των εικόνων και των αφιερωμάτων.

Η εκκλησία της Υπαπαντής (δηλαδή το βόρειο και μεγαλύτερο κλίτος) υπέστη μεγάλη καταστροφή κατά το σεισμό της 17ης Μαρτίου 1846. Δέκα χρόνια αργότερα ο φοβερός σεισμός στις 30 Σεπτεμβρίου 1856 ήλθε να ολοκληρώσει τη καταστροφή. Ο ναός κατέστη ετοιμόρροπος και η Μητρόπολη αναγκάστηκε να τον κλείσει, για να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες στερέωσης και ανακαίνισης.

Σουλτανικό μπεράτι αποκατάστασης του Ιερού Ναού

Όπως αναφέρεται στους κώδικες του Τουρκικού Αρχείου Ηρακλείου, οι Χριστιανοί ζήτησαν από τον Τούρκο πασά την παραχώρηση παρακείμενου κήπου, για την επέκταση του ναού, που δεν ήταν μόνο ετοιμόρροπος, αλλά και πολύ μικρός και δεν χωρούσε τους χριστιανούς της πόλης. Το αίτημα απορρίφθηκε από την τουρκική διοίκηση και παραχωρήθηκε μόνο άδεια επισκευής. Ο ναός παρέμεινε κλειστός για ένα έτος μέχρι να ολοκληρωθούν οι απαραίτητες εργασίες και εγκαινιάστηκε για δεύτερη φορά τον Νοέμβριο του 1857.

Η χαλάρωση των τουρκικών πιέσεων στα μέσα του 19ου αιώνα επέτρεψε στους Χριστιανούς να επαναφέρουν τις παλαιές καμπάνες του ναού που ήταν απαγορευμένες. Στα τέλη του 1850 ήρθε στην Κρήτη ένας δραστήριος Μητροπολίτης, ο Διονύσιος ο Βυζάντιος όπου επί των ημερών του τοποθετήθηκε για πρώτη φορά καμπάνα στην εκκλησία του Αγίου Μηνά:

«1850. Ήλθεν ο Μητροπολίτης Διονύσιος ο Βυζάντιος, όστις κοντά εις τα καλά που έκαμε έβαλε και την καμπάνα εις την Μητρόπολιν, αφού πρώτον εκρέμασε σήμαντρον πρώτος και μετέπειτα την καμπάνα ο ίδιος - την 30 Νοεμβρίου το σήμαντρον και το τρέχον έτος, το Σάββατο της Πεντηκοστής την καμπάναν» όπως σημειώνει ο Στέφανος Νικολαϊδης (Μ.Γ.ΠΑΡΛΑΜΑ, Ιστορικά και βιογραφικά σημειώματα του Στέφανου Νικολαϊδου, Κρ.Χρ.Γ΄,1949,316).

Στην κατάσταση αυτή βρήκε τα πράγματα ο νέος μητροπολίτης Κρήτης Διονύσιος Χαριτωνίδης ο εξ Ανδριανουπόλεως (1858-1868), ο οποίος οραματίστηκε την οικοδομή του μεγάλου ναού και υπήρξε ο θεμελιωτής του.

Το σουλτανικό μπεράτι (διάταγμα αποκατάστασης μητροπολίτη) αποκατάστασης του Καλλινίκου του εξ Αγχιάλου στη Μητρόπολη Κρήτης το 1823. Βρίσκετ;αι στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου