Οι Κρητικές Ακολουθίες του Αγίου Μηνά

 

Η αρχαιότερη γνωστή κρητική ακολουθία τυπώθηκε το 1879 στο Ηράκλειο, με τον τίτλο:

«Ακολουθία του αγίου ενδόξου τροπαιοφόρου και μεγαλομάρτυρος Μηνά του Θαυματουργού περιέχουσα και ετέραν ακολουθίν ψαλλομένην την Τρίτην της Διακαινησίμου προς διαιώνισιν του θαύματος του αγίου Μηνά εις την εν Ηρακλείω μητρόπολιν κατά την ημέραν του Πάσχα του 1826. Εκδίδεται δαπάναις Ιωάννου Αργυράκη, τύποις Κωνσταντίνου Σιβάκη, εν Ηρακλείω Κρήτης 1879» .

Η έκδοση έχει συνολικά 32 σελίδες, { όπως τονίζει ο καθηγητής Θ. Δετοράκης στο βιβλίο Μηνάς ο Μεγαλομάρτυς, έκδοση Ι. Μ. Ναού Αγίου Μηνά Κρήτης, σελ 44, μια και την επισήμανε στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού } και το κείμενο της ακολουθίας, που ήταν προορισμένη να ψάλεται την 11 Νοεμβρίου στον φερώνυμο μητροπολιτικό ναό Ηρακλείου Κρήτης, καλύπτει τις σελίδες 3-29. Η ακολουθία αυτή είναι ανώνυμη, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ποιητής είναι ο γνωστός λόγιος επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ιλαρίων Κατσούλης (1869-1880), ο εκδότης των ακολουθιών των  Κρητών  Αγίων. Οι τελευταίες σελίδες 29-32 περιλαμβάνουν την αφιερωμένη στο Θαύμα του 1826 ακολουθία, ποίημα Στεφάνου Νικολαϊδου.

Ο τίτλος της Ακολουθίας του Ιλαρίωνος έκδοση 1880 Η ακολουθία του Ιλαρίωνος είναι πανηγυρική. Περιλαμβάνει διάταξη του Μεγάλου Εσπερινού, του Όρθρου και της Λειτουργίας και κατακλείεται  με μεγαλυνάρια του αγίου Μηνά, με αλφαβητική ακροστιχίδα.

Την ακολουθία επανεξέδωσε ο Ιλαρίων επωνύμως το επόμενο έτος στο Ρέθυμνο με τον τίτλο : «Ακολουθία του Αγίου ενδόξου  μεγαλομάρτυρος  Μηνά του Αιγυπτίου, Τροπαιοφόρου και θαυματουργού,  εορταζομένου  τη 11 Νοεμβρίου εν Ηρακλείω Κρήτης, ένθα υπάρχει η Μητρόπολις της νήσου και ναός επ' ονόματι του Αγίου, Μετά ετέρας Ακολουθίας ψαλλομένης τη Τρίτη της Διακαινησίμου επί τω σωτηρίω θαύματι του Αγίου, εκδοθείσαι επιμελεία και δαπάνη Ιλαρίωνος επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, εν Ρεθύμνη 1880, τύποις Στ. Μ. Καλαϊτζάκη» .

Με βάση την ακολουθία αυτήν του Ιλαρίωνος κατήρτισε νέα ακολουθία ο άλλοτε Αρχιμανδρίτης και νυν Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Θεόδωρος Τζεδάκης. Η ακολουθία αυτή, που περιελήφθει και στο Κρητικόν Λειμωνάριον του μακαριστού Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Τίτου Συλιγαρδάκη, χρησιμοποιείται σήμερα κατά τον πανηγυρικό εορτασμό του αγίου Μηνά στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Ο τίτλος της Ακολουθίας του Αγίου Μηνά (εκδ.1880)

 Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η «η Ακολουθία του αγίου μεγαλομάρτυρος Μηνά ψαλλομένη τη Τρίτη της Διακαινησίμου, πονηθείσα υπό Στ.Νικολαϊδου»
για το θαύμα του αγίου Μηνά στο τουρκοκρατούμενο Ηράκλειο, το Πάσχα του 1826. Ο Στέφανος Νικολαϊδης (1817-1896), που διατηρούσε ζωηρή στη μνήμη του το δραματικό εκείνο γεγονός συνέθεσε μόλις 19 ετών, το 1836, την ευχαριστήρια στον άγιο Μηνά ακολουθία. Την ακολουθία επανεξέδωσε σε ιδιαίτερο τεύχος ο Νικ. Ζευγαδάκης.