ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει παραχωρήσει σταδιακά στους πολίτες της νέα δικαιώματα, που μπορούν να διεκδικήσουν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων και του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Τα δικαιώματα αυτά, τα οποία αναγνωρίζονταν ανέκαθεν από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως γενικές αρχές που δεσμεύουν τα ευρωπαϊκά όργανα, εισάγονταν στη συνθήκη στο μέτρο που οι εξελίξεις των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το επέβαλλαν. Έτσι στην απαγόρευση κάθε διάκρισης όσον αφορά την ιθαγένεια που προβλέπεται από τις σχετικές με την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων διατάξεις της Συνθήκης της Ρώμης προστέθηκαν με την ενιαία πράξη (1987) και με τις συνθήκες του Μάαστριχτ (1992) και του Άμστερνταμ (1997) και άλλα δικαιώματα που χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:
Η τήρηση των ατομικών δικαιωμάτων και ειδικότερα των Ευρωπαίων πολιτών, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημοκρατική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στα παραπάνω επίσημα κατοχυρωμένα δικαιώματα, θα πρέπει να προστεθεί ότι η Συνθήκη του Άμστερνταμ αναγνωρίζει έμμεσα ότι οι Ευρωπαίοι μπορούν τα αναμένουν την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα που τους αφορούν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβεβαίωσε ανέκαθεν τη δέσμευσή της όσον αφορά το σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου καθώς και την σαφή προσήλωσή της στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ θέσπισε διαδικασίες σκοπός των οποίων είναι η εξασφάλιση της προστασίας των εν λόγω δικαιωμάτων.
Η Συνθήκη τονίζει το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως εκείνων που κατοχυρώνονται με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία εγκρίθηκε το 1950 στη Ρώμη από τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το προοίμιο της Συνθήκης ΕΚ αναφέρεται στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα επισημαίνοντας τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1961 (Συμβούλιο της Ευρώπης) και τον Κοινοτικό Χάρτη του 1989 για τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη, η ΕΕ είναι εξουσιοδοτημένη να προβαίνει στις κατάλληλες ενέργειες για την καταπολέμηση των διακρίσεων. Η ενδεχόμενη παρέμβαση δικαιολογείται από την ύπαρξη διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή πολιτικές με σκοπό την επίτευξη ισότητας ευκαιριών για τους άνδρες και τις γυναίκες.
Η Συνθήκη του Άμστερνταμ παρέχει επισήμως στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο την εξουσία να εξασφαλίζει το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Τον Ιούνιο του 1999, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας επιβεβαίωσε τη σπουδαιότητα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, επισημαίνοντας την αναγκαιότητα κατάρτισης Ευρωπαϊκού Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.
ΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
Οι ευρωπαίοι πολίτες έχουν υποχρεώσεις και δικαιώματα όσον αφορά την πολιτική ζωή της Ένωσης· με τον τρόπο αυτό, συμμετέχουν στην ανάπτυξη της Ένωσης:
Κάθε ευρωπαίος πολίτης έχει το δικαίωμα να ψηφίζει, στο κράτος καταγωγής ή κατοικίας του, στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κάθε πέντε έτη· η Συνθήκη προβλέπει επίσης ότι η ψηφοφορία διενεργείται με βάση ενιαία διαδικασία, αλλά μέχρι στιγμής τα κράτη μέλη δεν έχουν συμφωνήσει επί της διαδικασίας· συνεπώς, σε κάθε κράτος μέλος οι εκλογές πραγματοποιούνται σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους.
Οι ευρωπαίοι πολίτες μπορούν να υποβάλλουν αναφορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για οιοδήποτε σχετικό με την Ένωση ζήτημα, απευθύνοντάς του απλή ενυπόγραφη επιστολή· αυτό επιτρέπει στο Κοινοβούλιο να διαπιστώνει κάθε παραβίαση δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος των πολιτών από κάποιο κράτος μέλος ή όργανο· επιτρέπει επίσης στους πολίτες να συμβάλλουν μέσω προτάσεων στη βελτίωση της νομοθεσίας ή της εκτελεστικής δράσης της Ένωσης.
Τα θεσμικά όργανα έχουν την υποχρέωση της διαφάνειας: αυτή η καινοτομία της Συνθήκης του Άμστερνταμ παρέχει στους πολίτες:
Στις τρίτες χώρες ο πολίτης μπορεί να διαθέτει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, την προστασία κράτους μέλους της Ένωσης, του οποίου δεν είναι υπήκοος.