Μια από τις τρεις (μαζί με την Ιεράπυτνα και την Πραισό) δυνατές πόλεις της ανατολικής Κρήτης. Η ίδρυση της ανάγεται στην προϊστορική εποχή από το μυθικό Ίτανο, έναν από τους Κορύβαντες, ή αποδίδεται σε ένα Φοίνικα Ίτανο. Κάποιοι διαβάζουν το όνομα στη Γραμμική Β γραφή U-ΤΑ-ΝΟ. Ο Ηρόδοτος αναφέρει την πόλη στη διήγηση του για την ίδρυση το 631 της Κυρήνης από τους Θηραίους.

Στα ιστορικά χρόνια η ΄Ιτανος κυριαρχούσε στην περιοχή της Σητείας. Υποτελής της ήταν η πόλη Δραγμός, που τοποθετείται στο Παλαίκαστρο, όπου το διάσημο ιερό του Δικταίου Διός. Μετά την υποταγή (146) της αντιπάλου τους Πραισού από τους Ιεραπυτνίους, άρχισε η διαμάχη των δύο πόλεων για κυριαρχία στην περιοχή. Το 132 ή (122) διευθετήθηκαν οι διαφορές των δύο ισχυρών πόλεων με μεσολάβηση των-Μαγνητών. Η επιγραφή με τη συνθήκη σώθηκε εντοιχισμένη στο καθολικό-του Τοπλού. Είχε έντονες εμπορικές σχέσεις με την Ανατολή και με την Αίγυπτο των Πτολεμαίων. Η πόλη στα κλασικά χρόνια είχε πολλούς ναούς (7ιθηνάς, Τύχης, Ασκληπιού) και έκοβε αργυρά νομίσματα που εικονίζουν την κεφαλή της Αθηνάς, θαλασσινά θέματα ή αετό.

Στα Ελληνορωμαϊκά χρόνια η ΄Ιτανος εξακολούθήσε να ακμάζει: μετέχει στο Κοινόν των Κρητών και κόβει νομίσματα. Στην Πρωτοβυζαντινή περίοδο ακμάζει, όπως φαίνεται από τις τρεις παλαιοχριστιανικές βασιλικές που έχουν ανασκαφτεί. Άλλα ορατά ανασκαμμένα μνημεία .είναι η ελληνιστική συνοικία και το νεκροταφείο στο λόφο έξω από την πόλη. Ακόμη μια, νεοανακτορική αγροικία έχει ανασκαφτεί στα νότια της Ιτάνου.