ΝΟΜΟΤΑΓΗΣ

«Κι ενώ στην ιδιωτική μας ζωή δεν ενοχλούμε ο ένας τον άλλο, στα δημόσια πράγματα δεν κάνουμε παρανομίες από εσωτερικό φόβο προπάντων, υπακούοντας στους κάθε φορά άρχοντες μας και στους νόμους, ιδιαίτερα σ' εκείνους απ' αυτούς που έχουν ψηφιστεί για την προστασία των αδικημένων και σ' όσους, αν κι άγραφοι, όμως φέρνουν ντροπή αναμφισβήτητη στους παραβάτες.» (μεταφρ. βιβλ. 2ο, κεφ. 37, 3)

ΣΧΟΛΙΑ:

Ο Αθηναίος υπακούει στους εκάστοτε άρχοντες και σέβεται τους νόμους από εσωτερικό σεβασμό. Η πειθαρχία του είναι συνειδητή και όχι προϊόν φόβου είναι φραγμός που βάζει στον εαυτό του ως αυτόνομη και ολακληρωμένη προσωπικότητα, ευαισθητοποιημένη στις μεγάλες φυσικές αρχές της ηθικής. Στην Αθήνα η συνειδητή πειθαρχία προέρχεται από το δημοκρατικό τρόπο ζωής, είναι απόρροια του παιδευτικού έργου του πολιτεύματος.

Οι άρχοντες των Αθηναίων δεν επιβάλλονται με τη βία ούτε είνα κληρονομικοί. Αντίθετα είναι κληρωτοί ή αιρετοί. Θεωρεί χρέος του την υπακοή στους άρχοντες, για το λόγο ότι είναι πολύ πιθανό να βρεθεί και ο ίδιος στην εξουσία με κλήρο ή εκλογή και να απαιτεί από τους άλλους υπακοή. Έτσι τη θεωρεί υποχρέωση που είναι πιθανό κάποτε να την προβάλλει ως δικαίωμα.

Η συνειδητή υπακοή στους νόμους για τον Αθηναίο αποτελεί υποχρέωση και καθήκον, ηθική επιταγή και εσωτερική ανάγκη. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που καλλιεργεί ο ελεύθερος τρόπος ζωής, η δυνατότητα συμμετοχής στα κοινά, η ελευθερία λόγου και σκέψης, η ισονομία και η αξιοκρατία που κατοχυρώνει το Αθηναϊκό Πολίτευμα.

Το σημαντικό όμως δεν είναι μόνο ότι υπακούει στους γραπτούς νόμους αλλά και στους άγραφους νόμους και μάλιστα όσοι έχουν θεσπιστεί για την προστασία των αδικημένων. Η υπακοή στους άγραφους νόμους δηλώνει την υπεροχή του Αθηναίου, για το λόγο ότι η παραβασή τους δεν έχει καμιά συνέπεια για τον παραβάτη. Η υπακοή σε άγραφους νόμους μας δείχνει υψηλό εσωτερικό σεβασμό, αυτοπειθαρχία και συνείδηση του χρέους που έχει ο καθένας ως πολίτης δημοκρατικής πολιτείας.