Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Τα παιδιά γίνονται καταναλωτές από πολύ μικρή ηλικία και οι πρώιμες καταναλωτικές εμπειρίες τους διαμορφώνονται μέσα στα πλαίσια της οικογένειας.

Οι αποφάσεις των παιδιών σ’ αυτό το στάδιο φαίνονται ίσως απλές, αλλά καθώς μεγαλώνουν οι ανάγκες τους μεταβάλλονται και οι αποφάσεις τους καθίστανται σημαντικές.

Απ’ τη δεκαετία του’50 σημαντικό μέρος της έρευνας της αγοράς στρέφεται προς τον κόσμο των παιδιών κυρίως μέσα από τη διαφήμιση. Τις τελευταίες δεκαετίες τα νεαρά άτομα έχουν καταστεί οι φυσικοί φίλοι των διαφημιστών όχι μόνο γιατί ορίζουν μια νέα, πολλά υποσχόμενη αγορά, αλλά και γιατί αποτελούν μια «ευάλωτη» στα μηνύματα και στις υποσχέσεις αγορά.

Τα παιδιά αναπτύσσουν πολύμορφη καταναλωτική δραστηριότητα (φαγητό, ρούχα, παιχνίδια κλπ.) που αυτή μπορεί να γίνει η βάση προκειμένου να αρχίσουν σταδιακά να διακρίνουν ,να συγκρίνουν, να επιλέγουν και να αποφασίζουν δηλ. να διαχειρίζονται ορθολογικά τις προσωπικές τους ανάγκες. Πράγμα που σημαίνει ότι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να ταξινομούν και να αξιολογούν τις ανάγκες τους καθώς και να αναλογίζονται τις συνέπειες που η ικανοποίηση των αναγκών τους μπορεί να έχει για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (υπερκατανάλωση) και το περιβάλλον (ρύπανση, οικολογική καταστροφή κλπ.).

Το σχολείο, επιχειρώντας να διαπαιδαγωγήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες σε ζητήματα που άπτονται της Α.τ.Κ., αναλαμβάνει ένα δύσκολο ρόλο. Από τη μια μεριά καλείται να αναγνωρίσει την κοινωνική πραγματικότητα των μαθητών, τις εμπειρίες τους και τις ανάγκες τους καθώς και τον τρόπο που αυτές ικανοποιούνται. Από την άλλη μεριά, να χρησιμοποιήσει την κοινωνική αυτή πραγματικότητα των μαθητών προκειμένου να τους δώσει τη δυνατότητα να αναπτύξουν κριτικό πνεύμα, να αξιολογούν και να επιλέγουν όχι μόνο στα πλαίσια του προσωπικού τους συμφέροντος, αλλά έχοντας επίγνωση και των επιπτώσεων που μπορεί να έχουν στο ευρύτερο κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο τα πρότυπα κατανάλωσης που υιοθετούν.

Τέλος το σχολείο πρέπει να δώσει στους μαθητές την εκπαίδευση πάνω στις έννοιες των δικαιωμάτων , της διεκδίκησης και της οργανωμένης δράσης σε περιπτώσεις καταπάτησής τους.

Ως βασικοί εννοιολογικοί άξονες της εκπαίδευσης του καταναλωτή στο σχολείο θεωρούνται οι ακόλουθοι :

Το πλαίσιο του Αναλυτικού Προγράμματος και η εισαγωγή της Α.τ.Κ. στο πρόγραμμα

Η ένταξη ενός νέου αντικειμένου στο αναλυτικό πρόγραμμα πρέπει να γίνεται με περίσκεψη, λαμβάνοντας υπόψη την πραγματικότητα που έχει ήδη διαμορφωθεί. Τα αναλυτικά προγράμματα των δημοτικών περιγράφουν με μεγάλη ακρίβεια, το περιεχόμενο που πρέπει να διδαχθεί, συνεπικουρούμενα από τα αντίστοιχα διδακτικά βιβλία. Συνεπώς, αφήνουν πολύ περιορισμένο εύρος αποκλίσεων στους εκπαιδευτικούς.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η αυστηρή διάκριση των επιμέρους μαθημάτων μεταξύ τους, γεγονός που ενισχύει τον κατακερματισμό της γνώσης.

Η Α.τ.Κ. δεν αποτελεί ένα νέο γνωστικό αντικείμενο ούτε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Το Συμβούλιο των Υπουργών στη διακήρυξη του 1986 υποστήριξε ότι:

«η εισαγωγή της Α.τ.Κ. στα σχολικά προγράμματα δεν συγκεντρώνει απαραίτητα την έννοια της δημιουργίας ενός νέου αντικειμένου, αλλά μπορεί να συμπεριληφθεί σε ένα πλαίσιο επιλογής μεταξύ των υπαρχόντων γνωστικών αντικειμένων και να ωφεληθεί από μια πολύ-θεματική προσέγγιση λαμβάνοντας υπόψη το συνολικό εύρος των καταναλωτικών θεμάτων».

Το παραπάνω σε συνάρτηση με το άρθρο 1 του ν.1566/85 που αναφέρει ότι «σκοπός της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπ/σης είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από το φύλο και τη καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά» δίνει τη δυνατότητα στο δάσκαλο, στα πλαίσια του αναλυτικού προγράμματος να προεκτείνει και να εμβαθύνει μέσα από ενότητες σχετικές ζητήματα που άπτονται της Αγωγής του Καταναλωτή.

Η Α.τ.Κ. δεν πρέπει να θεωρηθεί και να διεξάγεται ως ένα επιπλέον μάθημα, που «παραδίδεται», εξετάζεται και αξιολογείται με τον παραδοσιακό τρόπο. Είναι από τη φύση της μια διεπιστημονική δραστηριότητα που απαιτεί συστηματική, διαθεματική προσέγγιση. Βρίσκεται, συνεπώς, σε απόσταση από τη «μονοκλαδική» αντίληψη και πρακτική με την οποία είναι εξοικειωμένοι οι εκπαιδευτικοί και πρέπει να θεωρείται συμπληρωματική της εργασίας που γίνεται στην τάξη καθώς προσφέρει δυνατότητες ανανέωσης και εμπλουτισμού του περιεχομένου των υπαρχόντων μαθημάτων. Άλλωστε, η Α.τ.Κ. στηρίζεται στις γνώσεις και δεξιότητες των επιμέρους μαθημάτων, και τις αξιοποεί στην προσπάθειά της να βοηθήσει τους μαθητές να γίνουν υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες, που κατανοούν τις σχέσεις μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών και τα αίτια και τις συνέπειες της καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Διδακτικές προσεγγίσεις της αγωγής του καταναλωτή μέσα από τα σχολικά βιβλία (παραδείγματα)

Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΣΤ΄ Β’ ΜΕΡΟΣ ΣΕΛ 55

«Ένα χρηματιστήριο του παλιού καιρού»

Στο βιβλίο του δασκάλου αναφέρεται: «Κατά την συζήτηση …. να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε ανάλογες καταστάσεις που είναι ενδεχόμενο να συναντήσουν οι μαθητές στη ζωή τους».

Εμβαθύνοντας περισσότερο ο δάσκαλος και οι μαθητές θα θέσουν προβληματισμούς σχετικά με τις οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις που είχε το συγκεκριμένο θέμα στο χωριό στηριζόμενοι στις γνωστικές περιοχές του Αναλυτικού Προγράμματος.

Θα μπορούσε επίσης ο δάσκαλος να πάρει το θέμα των γραμματικών ή συντακτικών ασκήσεων μέσα από το χώρο της κατανάλωσης.

Εδώ μπαίνει το θέμα του υπερκαταναλωτισμού και της υγιεινής διατροφής. Το βιβλίο του δασκάλου αναφέρει τα «λουκούλλεια γεύματα» και για τον Τιμητή Κάτωνα, που αντιδρούσε σε κάθε ξενόφερτη συνήθεια, επέκρινε δριμύτατα του Ρωμαίους που πλήρωναν μεγάλα ποσά να παρουσιάσουν κάποιο σπάνιο φαγητό. Λεει συγκεκριμένα «Είναι δύσκολο να σωθεί μια πόλη στην οποία ένα ψάρι κοστίζει περισσότερο από ένα βόδι».

Ο δάσκαλος μπορεί να δώσει προεκτάσεις στο θέμα σχετικά με την Α.τ.Κ. και να αναφερθεί και στη σημερινή πραγματικότητα .

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Ε΄ΤΑΞΗΣ

«Ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών»

Στα νέα επαγγέλματα που αναφέρονται στο βιβλίο μπορεί να προστεθούν από τους μαθητές και το δάσκαλο, επαγγέλματα σχετικά με την διαδικασία παραγωγής , προώθησης και κατανάλωσης προϊόντων, αγαθών και υπηρεσιών πχ, διαφημιστές, ερευνητές αγοράς, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι κλπ. Προχωρώντας βαθύτερα ο δάσκαλος μπορεί να αναφερθεί και στην αναγκαιότητα πλέον αυτών των ειδικοτήτων για την προώθηση των

Στη μικρή μελέτη για την ιστορία και το ταξίδι ενός χιλιάρικου μπορεί να γίνουν πολλά πράγματα από εκπόνηση σεναρίων και παιχνίδια μίμησης και ανάληψης ρόλων στη τάξη μέχρι και πραγματική έρευνα το πόσο καλά ξοδεύτηκε από τον καθένα αυτό το χιλιάρικο, βλέποντας συγχρόνως και πως λειτουργεί η αγορά.

Το βιβλίο του δασκάλου σελ. 58 αναφέρει «θα βοηθήσουμε τους μαθητές μας να αντιληφθούν τη σημερινή πραγματικότητα…. θα τους παροτρύνουμε να συζητήσουν για άλλα προϊόντα (ηλεκτρικές συσκευές, ρούχα, παπούτσια κλπ.).

Κρίνουμε σαν αρνητικό ότι πουθενά δεν γίνεται λόγος για τη νομοθεσία και τα δικαιώματα των καταναλωτών.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Υπάρχουν πολλά προβλήματα που έχουν να κάνουν με οικογενειακό προγραμματισμό, ζητήματα προσφοράς και ζήτησης, θερμίδες τροφών, διαχείριση χρημάτων, ζημιά από αλόγιστη σπατάλη κλπ.

Τα παιδιά λύνοντας και αναλύοντας μετά τα αποτελέσματα των προβλημάτων μπορούν να κατανοήσουν αρκετά πράγματα για τις συνέπειες που έχει η καταναλωτική τους συμπεριφορά στον εαυτό τους, την οικογένειά τους, στους άλλους.

Εδώ παρόλο που το βιβλίο του μαθητή και του δασκάλου φτάνει μόνο στον τρόπο μεταφοράς και εγκατάστασης της ηλεκτρικής ενέργειας στο σπίτι καθώς και την αποφυγή των κινδύνων που προέρχονται από τη χρήση του, ο δάσκαλος μπορεί και πρέπει να προεκτείνει και να κάνει αναφορές στην ορθολογική κατανάλωση και στις συνέπειες της σπατάλης στο περιβάλλον και στη τσέπη τους.

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ Δ΄ ΤΑΞΗ ΣΕΛ.80

«Διάθεση και κατανομή αγαθών. Από την παραγωγή στην κατανάλωση».

Εδώ η ενότητα προσφέρεται για ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση σε σχετικά με την Α.τ.Κ. ζητήματα.

· Άμεση αναφορά: (ενοτητα/κεφάλαιο ειδικού μαθήματος )

· Έμμεση αναφορά : (αξιοποίηση ενότητας σχετικού μαθήματος)

· Ευκαιριακή αναφορά : (αξιοποίηση της επικαιρότητας ενδο-και εξωσχολικής)

· Ανάπτυξη δραστηριότητας στη σχολική τάξη (σενάρια, παιχνίδια ρόλων, επίλυση προβλημάτων, συζήτηση, κ.α.)

· Ανάπτυξη εξωσχολική δραστηριότητα (μέθοδος Project,ερωτηματολόγια, διαλέξεις, χρήση πηγών κ.ά.)

· Συζητήσεις με τη συμμετοχή ατόμων, ομάδων, φορέων της ευρύτερης κοινότητας

· Χρήση πηγών (περιβαλλοντικών, κοινωνικών, πολιτισμικών – προφορικών και γραπτών)

· Παιχνίδια μίμησης και ανάληψης ρόλων στην τάξη

Α. Η πρόσβαση στην πληροφορία και η συγκριτική αξιολόγηση των πληροφοριών.	Οι μαθητές να είναι ικανοί να συλλέγουν και να αξιολογούν πληροφορίες και συμβουλές από μια ποικιλία πηγών και να υποστηρίζουν υπεύθυνα τις επιλογές τους.
Β. Η κριτική διαμόρφωση επιλογών και αποφάσεων.	Οι μαθητές να είναι ικανοί να κάνουν κριτικές και υπεύθυνες επιλογές και να θεμελιώνουν τις προτεραιότητες τους ως καταναλωτές συνειδητοποιώντας παράλληλα τις συνέπειες των επιλογών τους.
Γ. Η ορθολογική διαχείριση των οικονομικών.	Οι μαθητές να είναι ικανοί να διαχειρίζονται ορθολογικά, έξυπνα και αποδοτικά τα χρήματά τους.
Δ. Η αποτελεσματική και υπεύθυνη χρησιμοποίηση προϊόντων, αγαθών και υπηρεσιών.	Οι μαθητές να είναι ικανοί να κάνουν αποτελεσματική και υπεύθυνη χρήση των προϊόντων, αγαθών και υπηρεσιών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σύμφωνα με το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον.